Đồ cổ là gì ? Các loại đồ cổ có giá trị cao

Các tác phẩm điêu khắc bằng đồng (tượng, phù điêu, tranh…), các vật dụng hay những đồ tạo tác bằng đồng thường là những tạo vật có giá trị. Giá trị của chúng càng cao nếu tuổi của chúng càng lớn. Giá trị sẽ vô cùng lớn nếu chúng là những món đồ cổ. Chúng sẽ là vô giá nếu đạt niên đại đến hàng trăm năm, hàng ngàn năm.

Vậy nên thế giới đồ cổ nhìn chung khá là phức tạp, tuy nhiên về căn bản, chúng ta có thể phân biệt đồ cổ thành 4 loại như dưới đây:

1. Đồ cổ: Là những món đồ (tác phẩm nghệ thuật, đồ tạo tác, vật dụng…) nguyên bản (bản gốc và duy nhất), có tuổi từ trăm năm, có lai lịch, có ý nghĩa về lịch sử, nghệ thuật, văn hoá, xã hội… Càng lâu đời, đồ cổ càng có giá trị.

2. Đồ giả cổ: Là những món đồ được sao chép chính xác từ chất liệu đến hình dáng, kích thước, màu sắc… của món đồ cổ nguyên bản. Theo luật định (quốc gia và thế giới) việc sao chép phải xin phép và được sự đồng ý của cơ quan quản lý cổ vật, được sự đồng ý của tác giả hay chủ sở hữu món đồ cổ đó thì mới được tái bản và món đồ đó được gọi là đồ giả cổ.

3. Đồ cổ giả: Là những món đồ được (cá nhân hoặc tổ chức) tự ý sản xuất (sao chép) theo mẫu của món đồ cổ nguyên bản mà không được sự đồng ý của chủ sở hữu món đồ đó cũng như không xin phép và được sự đồng ý của cơ quan quản lý cổ vật.

4. Đồ phỏng cổ: là một khái niệm khá rộng cả về mặt không gian và thời gian cũng như kỹ thuật và nghệ thuật. Nói chung, đồ phỏng cổ được chia ra làm hai trường phái. Một là được phép sai lệch so với nguyên bản, không chính xác từ nguyên vật liệu cho đến hình dáng, thậm chí nhiều chi tiết có thể được thêm bớt; và hai, có thể gọi là những đồ “sao chép lại” từ tác phẩm (bản) gốc, tuy nhiên thật sự nó không tương đồng với khái niệm “tranh chép” trong hội họa.

Trong thực tế, “sao chép lại” tượng là một công việc đòi hỏi kỹ năng rất cao cả về kỹ thuật và nghệ thuật. Chỉ có sự kết hợp hoàn hảo giữa nhà điêu khắc thực hiện việc sao chép (vật mẫu ở nhiều kích thước) và xưởng đúc thì mới có thể cho ra những sản phẩm thể hiện được chính xác các tỷ lệ theo không gian ba chiều, vẻ đẹp cũng như thần thái… giống như tác phẩm gốc. Nhiều nhà điêu khắc nổi tiếng trong sáng tác đồng thời cũng rất thành công trong “sao chép lại” (các tác phẩm phiên bản).

Từ khoảng giữa Thế kỷ XIX cho đến nay, mặc dù ban đầu tượng đồng mỹ thuật được tạo ra là một vật thể duy nhất. Tuy nhiên sau đó, từ tác phẩm gốc, nhà điêu khắc (hoặc người thừa kế) sẽ thường cho phép (các xưởng đúc) sản xuất với số lượng giới hạn nào đó các phiên bản giống hệt nhau ở nhiều loại kích thước khác nhau. Đối với các xưởng đúc đã mua bản quyền thành công, nếu khuôn đúc gốc vẫn được bảo tồn nguyên vẹn, họ thậm chí được phép sử dụng chính khuôn đúc của tác phẩm gốc với chữ ký của nhà điêu khắc nguyên mẫu trên đó để cho ra các tác phẩm phiên bản giống hệt từ chân tơ kẽ tóc (có chăng về giá trị chỉ khác nhau ở thời điểm đúc) với số lượng cực kỳ giới hạn. Điều này cho phép các tác phẩm được phân phối thương mại, mang lại lợi ích kinh tế cho cả nghệ sĩ điêu khắc, các xưởng đúc, hệ thống cửa hàng bán lẻ và giới sưu tập.

Như vậy “đồ phỏng cổ”, có thể nói, vẫn là những tạo vật hợp pháp, giá trị của chúng tuỳ thuộc vào tuổi của sản phẩm, vật liệu sử dụng, tính xác thực của điêu khắc gia tạo mẫu và xưởng đúc làm nên tạo vật. Phân khúc đồ phỏng cổ có bản quyền về giá thành chắc chắn sẽ cao hơn nhiều lần (do giới hạn về số lượng, tiêu chuẩn chất lượng đồng khắt khe, tay nghề các nghệ nhân đúc đồng) so với phân khúc đồ phỏng cổ dành riêng cho lĩnh vực thuần trang trí.

Một thực tế là, hiện nay, các tác phẩm điêu khắc giá trị và nổi tiếng, hiện diện ở trong các không gian nội, ngoại thất, các gallery…,thậm chí cả ở các bảo tàng, mà công chúng được thưởng lãm, phần lớn (nếu không nói hầu hết) là “đồ phỏng cổ”.